Geriye dönüp baktığımızda Orta Çağ’dan önce bile intiharla ilgili pek çok bilgi var.Bunlardan en değerlisi intihara yol açan nedenler ve ölen kişinin ardından insanların takındığı tavırdır!
Çoğu toplumda intihar yasaktır ; Kendini öldüren kişi sadece kendisini değil, aynı zamanda erdemini ve onurunu da öldürüyordu. Peki ama neden? İntihar eden bir kişinin topluma ne gibi zararları olabilir?
En baştan ele alalım. Antik Yunan ve Roma’da intiharla ilgili bilgilerimiz var.
Tarih boyunca hem toplu hem de bireysel intiharların pek çok örneği vardır. Araştırmacılar intiharın çok yaygın olduğunu ve kökeninin Orta Çağ’dan önceye dayandığını buldu. Özellikle Antik Yunan’da topluluklar çok sık intihara teşebbüs ediyorlardı.Bunun nedeninin yaşlılık ve hastalıktan kaynaklandığı düşünülüyor.
Özellikle soylu bireyler, vücutlarının hasta ve acı içinde olmasına dayanamaz ve hayatlarına son verirlerdi. Bu şekilde yaşamaları onursuzdu. Elbette bu onur kırıcı bir davranıştı ama intihar onurlu bir davranış mıydı? Evet, aynen öyleydi! kendi hayatlarına son vermek,Bu onlar için çok asil bir davranış olarak görülüyordu.
Roma’da da durum pek farklı değildi.
Mevcut sınıflı toplum yapısı, intiharı köleler ve soylular arasında da ayırıyordu. Krallığın hükümdarlığı döneminde fetihler olduğundan insan hayatı çok kıymetliydi. Bu sebeple intihar eden kişi ağır bir şekilde cezalandırılacaktır. Yanlış duymadın, ölen kişi de cezalandırıldı . Ya darağacıyla ya da hayvanlarla!
Antik Roma’da intihar iki sınıf dışında alkışla karşılandı: askerler ve köleler . Vatanseverlik ve ekonomik çıkarlar nedeniyle başvurulan bu durum köleler arasında oldukça yaygındı. Askerlerin intiharı da vatana ihanet sayıldı ve kendini öldüren kişinin “namussuz” ilan edilmesi istendi. Bu dönemlerde Sokrates ve Nero gibi hepimizin yakından tanıdığı kıymetli isimler de intihar etmiştir.
Antik Çağ’da intiharlar ne kadar fazlaysa, Orta Çağ’da o kadar azdı.
Bunun en önemli sebebi şüphesiz Hıristiyanlığın benimsenmesiydi. Hıristiyan inanışına göre Tanrı, kendisine verilen ruhu geri alabilir. İntihar en aşırı itaatsizlik eylemiydi. St. Augustine’e göre intihardan bahsetmek bile yanlıştı çünkü kendini öldüren kişi katil sayılıyordu.
12. yüzyıla ait fıkıh kitabı Decretum Gratiani’de intihar edenlerin affedilmeyeceği yazıyordu. 13. yüzyılda rahip olan Aquinolu Thomas, “Summa Theologica” adlı eserinde Hıristiyanlığın intiharı kabul edemeyeceğini belirtmektedir. Kendini öldüren kişilerin dini törenle gömülmeyeceği belirtiliyor.
13. yüzyılda gönüllü olarak intihar eden bir kişinin vücuduna işkence yapılıyordu.
Bu dönemlerden önce çok fazla intihar kaydı yoktu, varsa bile cesede müdahale edilmedi, her insan gibi gömüldü. Ancak bu süreden itibaren ölen kişi mahkeme kararıyla cezalandırılır. Ceset bir cete bağlanıp yerde sürükleniyor ve asıldı. Özellikle Haçlı Seferlerine katılan askerlerin bu duruma dayanamayıp intihar ettikleri söyleniyor.
Bu durumun giderek azaldığı gözlendi. Azaldı mı yoksa dini açıdan uygun değilBunun için mi ayrılmıştı?
Metinlerde intihar konusuna yer verilmesi daha çok geç dönemde görülmektedir.
Özellikle Ortaçağ’da intihara yol açan nedenler anlatılıyor. Fransiskan rahipleri Bu konuyu biraz fazla konuşuyorlar. Mesela Bonaventura en çok bu durumdan bahsediyor. Olayların kesin sayısı bilinmiyor; çünkü aileler intihar bile olsa bunu saklıyordu.
Bunun örnekleri mahkeme kayıtlarında mevcuttur. Northumberland’da, 1256 yılındaki bir kayıtta, bir çocuğun evine geldiğinde annesini başörtüsüyle kendini asarken bulduğu ancak annesinin bunu söylemek yerine onu yatağına götürüp yatırdığı ve komşularına bunu söylediği anlatılır. doğal bir ölümdü ve annesini kilise bahçesindeki mezarlığa gömdü. Durum böyle olunca kayıtlarda da gizlendiği için çok fazla intihar olayı yaşanmadı.
İntihar kelimesi ilk kez 1637’de Thomas Browne’un “Religio Medici” adlı eserinde geçmektedir. eserinde kullanılmıştır.
İntiharların da adli kayıtlara ilk kez geçtiği dönem Orta Çağ’dı. Bu nedenle Orta Çağ dönemine ilişkin belgeler arasında kayıtlı intiharların en yaygın kaynağı isimlerin yer aldığı sicil kayıtlarıdır. Bu Kayıtlarda genellikle kişinin adı, intihar sistemi, intiharın gerçekleştiği yer ve bazen de saat yer alıyordu.Cesedin bulunduğu yer ve nasıl bulunduğuna dair bilgiler de vardı.
Bu bilgiyi araştırmak elbette maliyetliydi ve bu maliyetler, Ölen kişinin intihar ettiği düşünülüyorsa eşyalarına el konularak karşılandı. Bu nedenle intihar etmek hataydı ve intihar eden kişinin eşyaları listelendi ve her eşyaya bir değer verildi. Örneğin, kova veya süpürge gibi eşyaların değeri genellikle yarım kuruş gibi makul bir ölçü olarak kaydediliyordu.
Adli kayıtların incelenmesi intihar olaylarının hangi ülkede, hangi hanedan döneminde nasıl arttığını ve bu artışın yaşam koşullarını nasıl etkilediğini anlamak için ipucu sağlıyor.
Örneğin, İngiltere’de 1170’ten önce neredeyse hiç intihar vakası kaydedilmemişken 1220 ile 1290 arasında vakalarda artış yaşandı. 1330’dan sonra intihar vakalarında yeniden azalma görüldü. Almanya’da Hohenstaufen döneminde intihar kayıtları görülmezken, 1390 ve sonrasında Habsburglar döneminde bir artış gözlendi. Bu bilgiler aynı zamanda insanların psikolojisini etkileyen faktörleri de göstermektedir.
Erkeklerin intihar etme olasılığı kadınlara göre 2-3 kat daha fazlaydı.
İntihar konusunda detaylı bir araştırma yapan Alexander Murray, 1000’li yılların ortaları ile 1500’lü yılların ortaları arasında kaydedilen 546 intihar vakasını inceledi. Murray’in verdiği bilgiye göre bu dönemde kaydedilen intiharların sayısı çok daha fazlaydı ancak birçoğu kayıtlara geçmiyordu. Araştırmasına göre intihar olaylarının cinsiyet dağılımı incelendiğinde erkeklerin kadınlara oranının üçte bir oranında daha fazla olduğu; İntihar olaylarının %74’ü erkek ve %26’sı kadınkaydedilmişti.
Kadınların intihar prosedürlerine baktığımızda, bazılarının bıçakla ya da kesici aletlerle intihar ettiğini görsek de, en sık tercihin yüksekten atlamak ya da boğulmak olduğunu görüyoruz. Kendini asmak nadiren tercih edilen seçenekti.
İntihar eden kişinin sosyal statüsü oldukça belirleyici bir faktördü.
Köylüler intihar ettiklerinde ağır bir şekilde cezalandırılırken, soylular genellikle cezalandırılmıyordu. Turnuvalar, avlar, savaşlar veya seferler gibi durumlarda soyluların intihar etmesi kabul edilebilirdi. Garip bir şekilde bu olaylarda ölmek onlar için bir erdemdi. Soyluların intiharı genellikle daha sempatik olsa da,Köylülerin intiharları bencilce ve korkakça değerlendiriliyor, bu kişilerin sorumluluklarından kaçmak için intihar ettikleri düşünülüyordu.
Örneğin 1160 yılında Nottingham’da başrahip olan Le Dalelili Henry, sıcak bir banyo yaparak kol damarlarını kesmiş ve kollarını sıcak suya sokarak intihar etmiştir. Latince metinde “utroque brachio sanguinem minuens” İfadesinde kan kaybından dolayı intihar ettiği belirtildi. Le Daleli Henry’nin bu eylemi gerçekleştirmesinin nedeni, manastırından ayrılıp yanında kalmaya başlayan sevgilisinden ayrılmak zorunda kalmasıydı. Zorla alınıp manastıra getirildiği, intiharının büyük yankı uyandırdığı hem manastırında hem de kasabasında biliniyor.
Antik çağlarda bu konuyla ilgili araştırmalar sınırlı olsa da günümüzde pek çok manevi açıklama bulunmaktadır. Tarih boyunca yaşanan bu sosyolojik durumun nedeni açıkça ifade edilememiş, “ölü” kişiye saygı göstermek yerine bunun ayıp olduğu varsayılarak ceza verilmiştir.
